Subsydiarność, zwana także zasadą subsydiarności lub pomocniczości.
Subsydiarność jest jedną z najważniejszych cech ustrojowych państw demokratycznych. Oznacza ona, że działania dotyczące szczegółowych, lokalnych i partykularnych kwestii podejmowane być powinny najpierw na szczeblu mniejszych zbiorowości (np. rodzina, szkoła), dopiero w momencie gdy mniejsze zbiorowości nie mogą rozwiązać problemu sprawa powinna trafić na wyższy szczebel (np.: kuratorium, gmina). Zbiorowość większa jest więc wówczas pomocnicza wobec zbiorowości mniejszej (łac. subsidium – pomoc, rezerwa).
Przykładem może być rozwiązywanie danego problemu najpierw przez człowieka – jednostkę, w wypadku, gdy nie podoła on temu – przez rodzinę, następnie przez zakład pracy, władze samorządowe, władze regionalne, a dopiero na końcu, w ostateczności, władze państwowe bądź ewentualnie jeszcze jakieś wyższe władze (organizacje), jeśli takowe istnieją.
Zasada ta dotyczy w szczególności organizacji wewnętrznej państwa, jego administracji. Aktywność na wyższych szczeblach administracyjnych powinna być podejmowana jedynie wówczas gdy zapewnia większą efektywność i skuteczność w odróżnieniu od efektów jakie przyniosłyby te działania, gdyby podjęte zostały przez szczebel niższy. W tym kontekście subsydiarność oznacza, że wszelkie decyzje powinny zapadać na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom, a więc głównie w gminach i regionach a nie na szczeblu centralnym.
Ideę subsydiarności przyjęła, jako jedną z naczelnych zasad, Unia Europejska – subsydiarność (Unia Europejska).
W modelu subsydiarności zadaniem władzy lokalnej jest podejmowanie działań zmierzających do realizacji dobra wspólnego, władza centralna jest natomiast gwarantem, że dobro to zostanie zrealizowane.
W podejściu Netystów oznacza to, że wszystkie sprawy, których człowiek oczekuje że będą załatwione przez społeczeństwo – powinny być załatwiane na szczeblu lokalnym; na poziomie centralnym natomiast pilnuje się reguł ramowych, zgodnie z którymi sprawy te – w taki lub inny sposób (pluralizm, policentryzm) będą załatwiane. Za tym idzie reguła – na poziomie lokalnym panuje (elektroniczna) demokracja bezpośrednia; a na poziomie centralnym – demokracja konsensualna (deliberatywna).
Polski system prawny stara się realizować demokratyczną zasadę subsydiarności. W preambule do Konstytucji (1997) zamieszczony został zapis “… prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.” W Konstytucji nie ma wprost sformułowanego nakazu współpracy ze zrzeszeniami obywateli, niemniej jednak wykonywanie przez władze publiczne obowiązków wobec obywateli powinno być zgodne z zasadami zawartymi w preambule.
Wprowadzony w Polsce od 1999 nowy podział administracyjny wraz z reformą struktur samorządowych jest praktycznym wyrazem realizacji zasady pomocniczości. Dokonany został wówczas trójszczeblowy podział administracyjny państwa na: gminy, powiaty i samorządowe województwa. Z punktu widzenia zasady subsydiarności najistotniejszym szczeblem samorządu pozostaje gmina, realizująca swe zadania najbliżej obywatela.
(opracowano na podstawie hasła: subsydiarność z – portalwiedzy.onet.pl)
