ProggDebata Nr 1 (2014.04.02) – Wrocławska Sieć Zieleni – Podsumowanie
Mamy wielką przyjemność podsumować pierwszą ProggDebatę zorganizowaną przez Fundację Nowej Kultury (tworzącą m.in. portal progg.eu), która odbyła się 2-giego kwietnia 2014 r. we wrocławskim EkoCentrum. Bardzo dziękujemy wszystkim debatowiczom za przybycie i aktywny udział, a EkoCentrum za miłą gościnę…
Idea Wrocławskiej Sieci Zieleni
Tematem ProggDebaty była idea powstania Wrocławskiej Sieci Zieleni (WSZ), a więc stworzenia/wykorzystania już istniejących we Wrocławiu zielonych węzłów (parki, ogrody, zielone place, etc) i powiązania ich zielonymi połączeniami (parki linearne, zielone mosty, zielone łączniki). WSZ służyłaby pieszym i rowerzystom i stałaby się alternatywną zieloną siecią dla ludzi i przyrody w stosunku do dominującej obecnie (brudnej, głośniej, odhumanizowanej) sieci dla samochodów.
ProggDebatę rozpoczęła prezentacja koncepcji WSZ, zaproponowanej przez Fundację Nowej Kultury (FNK), drugą częścią była faktyczna debata deliberacyjna na zaproponowane przez uczestników, i przez nich wybrane, kwestie wokół tematu zielonej sieci. Debatę kończyło omówienie pomysłów opracowanych przez uczestników.
Prezentacja FNK zawierała omówienie samej idei WSZ, a także relację z pilotażowego touru rowerowego, którego zadaniem była próba wyznaczenia terenów, przez które WSZ mogłaby przebiegać na południu Wrocławia; oraz pokazanie kilku inspiracyjnych rozwiązań.
ProggDebata
Każdy uczestnik spotkania mógł zgłosić temat wokół idei WSZ, nad którym chciałby wspólnie z innymi podebatować. Zaproponowane tematy to:
1. Jaka koncepcja WSZ? Co powinniśmy łączyć?
2. Czy WSZ jest nam potrzebna? Jak mogłaby poprawić nasze życie?
3. Pomysły na przebieg WSZ? Jak przekształcić Wrocław na jej potrzeby?
4. Plan działania na rzecz WSZ. Jak ją planować? Jak ją wdrożyć?
5. Koncepcja terenów zielonych Wrocławia – hierarchia węzłów, proponowane trasy łącznikowe.
6. Zielone tory tramwajowe.
7.Ciąg pieszo-rowerowy na kładce ‘Trójkąt-Huby’.
8. Udrożnienie wałów.
9. Problem funkcjonalnych przejazdów pod torami i nasypami.
10. System zieleni z uwzględnieniem nieużytków i terenów rolniczych. (Jak szkolić urzędników?)
11. Ścieżki rowerowe i zielone korytarze jako jedność.
12. Strefy ciszy
13. Proces inwestycyjny ->przetargi publiczne -> brak inspiracji urzędników publicznych -> wszystkie inwestycje to ‘kopiuj-wklej’. Jak to zmienić?
Inne tematy nie poddane pod głosowanie, wycofane przez autora.
14. Stworzenie przyjemnych miejsc wspólnej rekreacji (kwiaty, utrzymanie zieleni, żeby było schludnie i czysto).
15. Otworzenie ogródków działkowych i integrowanie zróżnicowanego wiekowo społeczeństwa.
Głosowanie i utworzenie się debatujących grup
Trzy tematy cieszyły się największą popularnością: 1, 4/13, 12. Jednak w praktyce utworzyły się dwie grupy robocze:
- Strefy ciszy &
- Praktyczny plan działania na rzecz WSZ.
Wyniki pracy grup:
Ad. I Strefy ciszy
Grupa pracująca nad tematem 'Strefy ciszy’, wyszła od zadania sobie dwóch pytań: (1) czym miałyby być węzły, (2) co miałyby dawać mieszkańcom? Otóż proponowanymi węzłami mogą być tzw. strefy ciszy; mają one służyć jako miejsca wytchnienia/ wypoczynku po trudach dnia. Takie oazy poprzez ich 'zieloność’ byłyby też strefami odpoczynku dla oczu. Jako że mieszkańcy Wrocławia przebywają ciągle w tłumie, hałasie, wśród innych ludzi (w biurach, w galeriach handlowych, w korkach), funkcją stref ciszy byłaby też możliwość pewnej ucieczki-od-tłumu, byłyby one azylami, gdzie można się schronić przed ludzkim tłumem. Strefy ciszy byłyby alternatywną ofertą dla proponowanych przez władze miasta galerii handlowych oddalonych od siebie o min. 700 m. Byłby to prawdziwy odpoczynek na łonie natury, dający ciszę bez – co ważne – konieczności robienia zakupów. Strefy ciszy są wzbogaceniem proponowanej w koncepcji WSZ typologii węzłów.
Identyfikacja punktów z przeznaczeniem na strefy ciszy. Można po pierwsze (a) już istniejące zielone oazy odpowiednio odgrodzić i oznaczyć lub też (b) wyznaczyć nowe miejsca, gdzie takie strefy powinny powstać: najlepiej w miejscach nadmiernego nagromadzenia ludzi i hałasu, w rozległych obszarach bez zieleni. Patrząc na akustyczną mapę Wrocławia, widać, że w niektórych punktach miasta wręcz istnieje konieczność utworzenia takich stref.
Połączenia węzłów będących strefami ciszy powinny być tak wytyczone, że już sama droga do zielonych stref byłaby przyjemnością i odpoczynkiem. Np. na przejściach dla pieszych nie powinno stać się bez końca w oczekiwaniu na zielone światło. Takie ciche zielone połączenia nie musiałyby być liniami prostymi. Ludzie na pewno wybieraliby nawet dłuższe ścieżki, o przeróżnych kształtach, gdyby te zapewniałyby im możliwość przebywania w przyjaznym dla nich – ich oczu i uszu – otoczeniu. Przecież jadąc z punktu A do punktu B na rowerze, nie wybieramy tras najkrótszych czy tych z najlepszym asfaltem, ale trasy, gdzie jest najciszej z największą ilością zieleni. Robimy to niejako podświadomie.
Jednym z preferowanych kształtów zielonych połączeń byłby zielony klin 'wbijający’ się w miasto ku konkretnej strefie zieleni, by wiele osób z różnych punktów mogły do niej dojść.
Strefy ciszy współtworzone byłyby przez powietrze i wiatr. Przewietrzałyby one na kilku poziomach – całe miasto. W takich strefach potrzebne są oczywiście odpowiednie zasady/ regulacje – nakładające na przykład na dany obszar limity hałasu. Obowiązywałyby tam pewne zasady zachowania: zakaz głośnych rozmów, może rozmów przez telefon, etc. Taka sieć podkreślałaby problem, jakim jest w mieście zanieczyszczenie hałasem. Zielone połączenia działałyby jak korytarze akustyczne wygłuszające hałasy. Temat ekranów akustycznych z zielenią wzbudził najwięcej kontrowersji (jako negatywny przykład podano ekrany w centrum Krakowa). Uczestnicy debaty doszli jednak do porozumienia, uznając, że można przecież zaprojektować przyjazne ludziom zielone ściany, a wykluczyć te obecnie najczęściej spotykane, budzące klaustrofobię. Ważna jest też łatwa dostępność tych miejsc dla wszystkich potencjalnych użytkowników: osób starszych, niepełnosprawnych, rodziców z dziećmi w wózkach.
Argumentem dla stworzenia takich stref ciszy mogą też być badania naukowe: zieleń odstresowuje i obniża poziom agresji w społeczeństwie, wzmaga też poczucie szczęścia. Zieleń podnosi też prestiż miasta. Opłaca się.
Ad. II Praktyczny plan działania na rzecz WSZ
Punktem przewodnim dyskusji była konstatacja o niknącej zieleni Wrocławia. Przychodzą nowe inwestycje, mają miejsce nowe wycinki, zieleń nie ma wartości rynkowej, inna wartość pozarynkowa nie ma znaczenia dla decydentów. Nie są to odosobnione przypadki, a raczej jest to prawidłowość w naszym mieście.
Wyłoniły się dwa główne punkty, wokół których należałoby skoncentrować działanie:
(1) Istniejący system – jako główna potencjalna przeszkoda dla projektu.
Bariery systemowe. Istnieją liczne bariery systemowe utrudniające realizację dobrych projektów w obszarze systemów zielonych: niedostępność urzędów i urzędników dla mieszkańców; traktowanie terenów zielonych i przestrzeni publicznych przez władze jako obciążenie, zło konieczne i koszt; brak uwzględnienia głosu mieszkańców przy podejmowaniu decyzji o mieście; biurokracja; brak zaangażowania samych mieszkańców, brak wizji na miasto, nieprzejrzyste prawo, etc, etc.
Dwa podejścia do istniejące systemu. Można próbować działać w ramach istniejących ograniczeń, jakie narzuca system. A długodystansowo zbudować masę krytyczną i poprzez jej oddziaływanie wymusić zmianę systemu.
Co można zrobić w zakresie strategicznym. Trzeba zacząć od studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego. Trzeba zrozumieć ewolucję systemów zieleni i jak podlegają one reinterpretacji. Zieleń jest 'usuwana’ już na tym etapie ze względu na zmiany w rysunkach lub zmiany definicji. Nagle każde boisko jest traktowane jako teren zielony. Jak można by zacząć tym zarządzać? Najważniejszym zdaje się być: uporządkowanie struktury własności. Jako miasto wzorcowe omówiono Wiedeń, który od 100 lat prowadzi konsekwentną politykę zielonego pierścienia. Wiedeń systematycznie wykupuje od właścicieli prywatne grunty i rozwija swoją śródmiejską sieć zieleni. Tworzone są tereny wielozadaniowe: z przeznaczeniem na urban farms, rekreację. Warzywa i owoce z tych obszarów sprzedawane są w szkołach etc. Tymczasem we Wrocławiu – władze miasta wyprzedają tereny zielone należące do gminy prywatnym deweloperom. Jak odwrócić ten mechanizm sprzedaży gruntów i zamienić go na wykup gruntów…
(2) Jak stworzyć projekt od dołu, dla mieszkańców przez mieszkańców.
Oddolny plan działania. Musimy stworzyć jasną klarowną koncepcję WSZ. Pozyskać dla niej ludzi/mieszkańców. Także wyszukać urzędników, którzy są przychylni koncepcji. Wyszukać ekspertów z różnych dziedzin, którzy pomogą opracować projekt. Wykorzystać też media dla wypromowania idei. Można też odwołać się istniejących dokumentów np. 'Wrocław w perspektywie 2020 plus’, w których poprawa bytowania w mieście jest pojęciem kluczowym i priorytetowym.
Zapraszamy potencjalnych aktywistów do współtworzenia projektu w grupie „Wrocławska Sieć Zieleni” na FB….