Netarchia – koncepcja systemu politycznego (rozumianego jako proces i rezultat) rozwijana przez Alexandra Sikorę. Kładzie szczególny nacisk na rozwój jednostek i grup lokalnych w ramach poziomej dynamiki sieciowego społeczeństwa – cel Netystów.
Jako rezultat, czyli ustrój społeczny – to taka organizacja społeczeństwa, która odchodzi od centralizmu i autorytaryzmu oraz z góry danych sztywnych reguł i hierarchii społecznych – zastępuje je sieciową grą zależności między wieloma aktorami społecznymi (rząd, społeczeństwo obywatelskie, prywatny sektor) za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Społeczeństwo netarchiczne nastawione jest na synergię wiedzy i doświadczenia – wszystkich podmiotów społecznych (odnowionych). W oparciu o nie podejmuje się decyzje, co do rozwoju dla dobra wspólnego całej sieciowej struktury. Fundamentem decyzji jest zawsze konsensus i zapewnienie prawa do istnienia różnic – tam gdzie to tylko jest możliwe.
Jako proces, czyli sposób rządzenia – wyłanianie decyzji dobrych dla możliwie wielu grup lokalnych, nie na zasadzie autorytarnej, ale na zasadzie deliberacji, konsensusu i aktywnego uczestnictwa. Ważne jest, aby w decyzjach uczestniczyli wszyscy Ci, którzy zadeklarują taką chęć spośród tych, których decyzja dotyczy. Docelowo, powinni oni nawet dysponować prawem weta. Innymi słowy, nastąpi zmiana samej filozofii podejmowania decyzji – w sieciowym rządzeniu:
a. Decyzje będą brały pod uwagę formalne i nieformalne relacje pomiędzy sieciami i grupami obywateli – ta szeroka baza będzie włączać w proces decyzyjny znacznie większą wiedzę o realnych problemach, niż obecnie. Chodzi tu zatem o synergię między różnymi kompetencjami i źródłami wiedzy, taka aby widzieć problem z wielu punktów widzenia I kontekście wielu zależnych spraw.
b. Istotą będzie znalezienie równowagi między: aktorami rządowymi – ekspertami prywatnymi i instytucjonalnymi – prywatnym sektorem – sieciami lokalnymi – aktywistami indywidualnymi. Cały proces będzie przy tym całkowicie transparentny (1. dostęp w Internecie, 2. kontrola różnych klas i szczebli), 3. idea rząd 2.0). Co ważne, zawsze będzie się liczyć dynamika prorozwojowa całej sieci, a nie dobro jednego węzła.
c. Panuje tu przy tym zasada: sprawy powinny być rozstrzygane na jak najniższym poziomie sieci (zasada pomocniczości), dopiero gdy lokalne sieci nie są w stanie rozstrzygnąć problemów bo albo sprawy dotyczą wielu grup i ludzi albo sieci działają zbyt egoistycznie – rozwiązuje się je na wyższym poziomie.
d. Ulegnie poprawie jakość relacji między wszystkimi aktorami społecznymi – ponieważ wszyscy będą mieli realny, a nie tylko formalny wpływ na decyzje. Poprzez zastosowanie nowoczesnych technik komunikacji i wyznaczeniu elastycznych, ale ścisłych zasad deliberacji społecznej – znacznej poprawie ulegnie jakość rządzenia. To zaś będzie poprawiać zaufanie społeczne (kapitał społeczny), które jest napędem nowoczesnych społeczeństw.
e. Będzie się dążyło do unikania sytuacji, gdy jedni wygrywają, a drudzy przegrywają w ramach podejmowania decyzji. Będzie się dążyło do realizacji idei dobra wspólnego, co oznacza albo do znalezienia dobrych rozwiązań dla wszystkich stron (zasad win-win), albo do dopuszczenia realizacji mniejszościowych postulatów w obrębie grup i osób, które się za nimi opowiadają (zasada współwystępowania wielu rozwiązań w różnych grupach – zob. polisocjetyzm).
Krótko –
Netarchia to zupełnie nowa filozofia polityczna:
1. Wspiera wszelkie sieci – wirtualne i realne – one są podstawą dzisiejszej tkanki i dynamiki społecznej
2. Rozwijamy każdy węzeł sieci – człowieka! – i jego holistyczne potrzeby – materialne, psychologiczne i społeczne
3. Akcentuje dobro społeczeństwa, a dopiero potem państwa. Lub inaczej – państwo to społeczeństwo i organizacja + instytucje zapewniające mu wysoką jakość życia
4. Opiera się na poziomych relacjach, a nie hierarchiach – znacznie poszerza się baza uczestniczących w grze społecznej obywateli –
5. Akcentuje lokalne społeczności, a nie anonimowe masy – one są podstawą sieci społecznych i one gwarantują dynamikę społeczną i kontrolę procesu politycznego.
5. Wprowadza nowe mechanizmy samo-rządzenia się ludzi – ulepszoną wersję demokracji – demokrację sieciową.
