19. 03. 2024

Nowe artykuły:
Znaczenie Wrocławskiej Sieci Zieleni

Znaczenie Wrocławskiej Sieci Zieleni

Artykuł przedstawia – w syntetycznej formie – usystematyzowany zestaw merytorycznych argumentów na rzecz realizacji Wrocławskiej Sieci Zieleni. Autor analizuje zarówno argumenty „twarde” (infrastrukturalne), jak i „miękkie (społeczne, kulturowe) projektu. W końcowej części, w formie podsumowania, podaje także bardzo konkretne korzyści dla mieszkańców z powstania zielonej sieci pieszo – rowerowej łączącej najważniejsze tereny zielone. Wszystkie te argumenty, wnioski i korzyści – ważna są nie tylko dla mieszkańców Wrocławia.

W artykule Stwórzmy Wrocławską Sieć Zieleni pisałem o koncepcji budowy we Wrocławiu zielonej sieci komunikacyjnej łączącej najważniejsze tereny zielone (Wrocławska Sieć Zieleni = WSZ). Wiele osób potraktowało pomysł dosłownie, tj. jako zachętę do budowy zielonych połączeń między parkami, bez zastanawiania się jakie będzie to miało konsekwencje, poza powstaniem wspaniałej, zielonej infrastruktury. W istocie jednak te właśnie konsekwencje, często o „miękkim” charakterze, mają – przy naszym podejściu – znacznie większy potencjał, niż tylko powstanie „kolejnego” ciekawego rozwiązania technicznego.

Rozważmy zatem te (z konieczności: najważniejsze) konsekwencje. Ale także w ogóle spójrzmy na koncepcje powstania WSZ w kontekście pewnych trendów rozwojowych. A w końcu poznajmy konkretne korzyści, jakie – jako Wrocławianie – będziemy z tego wszystkiego mieli.

I.

Tworzenie WSZ – to projekt oddolny, społeczny.

WSZ to nie „zwykły” projekt budowy połączeń międzyparkowych. „Zwykły”, tj, taki, w którym władze wynajmują ekspertów i projektantów, którzy projektują gotowe rozwiązania (model ekspercko – menedżerski). W tym modelu eksperci rutynowo działają odgórnie, tzn. z głębokim przeświadczeniem, że „ekspert wie lepiej” jak ma wyglądać dane rozwiązanie, robi więc wszystko, aby tzw. „konsultacje”, i w ogóle udział sił społecznych – jak najbardziej zmarginalizować.

W przeciwieństwie do tego, nasz projekt jest od samego początku projektem oddolnym, czyli SPOŁECZNYM. Tzn. zakłada, że to mieszkańcy miasta są tu podmiotem. Innymi słowy, model nasz wygląda tak: Wrocławianie, wspierani przez władze miasta, tworzą koncepcję, plany, które potem nadzorują w trakcie realizacji. Otwarty natomiast pozostaje tryb i model fizycznej budowy infrastruktury łączników.

Ten aspekt społeczny projektu jest czynnikiem o fundamentalnym dla nas znaczeniu. W istocie chodzi nam o swoisty eksperyment społeczny, a w szczególności z zakresu społeczności uczącej się (learning society). Dlaczego jest on tak ważny? Jest jasne, iż naprawdę uczymy się czegoś, tylko angażując się w praktykę z tym związaną. Tak więc dopiero konkretna praktyka i głębokie zaangażowanie mieszkańców w projekt, który konkretnie operuje kwestiami związanymi z zielenią miejską, miejską siecią rekreacji, komunikacji sprawi, że – jako społeczność – przyswoimy sobie najważniejsze trendy rozwojowe współczesnego świata: zrównoważony rozwój, partycypację społeczną, inteligentny rozwój. Przestaną to być dla nas tylko abstrakcyjne pojęcia, mało ważne – bo odległe. Zyskując konkretne ucieleśnienie – zaczną zyskiwać wagę. Dzięki temu – w przyszłości – staną się codzienną praktyką w naszym mieście.

A dalej, pracując nad projektem WSZ Wrocławianie uczyliby się wspólnego rozwiązywania problemów, współpracy wokół projektowania lepszej tkani życiowej itp. Musiałoby to, koniec końców, skutkować wzrostem postaw odpowiedzialności za otoczenie, integracją społeczną, a pewnie także tworzeniem nowej, autentycznej tożsamości lokalnej, której nam tak brakuje. Wszystko to byłoby początkiem budowy kapitału społecznego, który jest najważniejszym kapitałem rozwojowym we współczesnym post-industrialnym świecie. Wspaniałe tereny zielone, które powstaną w wyniku całego tego procesu – będą cudownym dodatkiem!

II.

WSZ to narzędzie zmiany modelu rozwoju Wrocławia: od biz-city do eco-city.

Musimy zdać sobie sprawę, że największym problemem Wrocławia jest brak wizji rozwoju, w perspektywie kilkunastu czy kilkudziesięciu lat. Pisałem o tym w artykule: Największa potrzeba Wrocławia – koncepcja inteligentnego, zrównoważonego rozwoju. Procesy rozwojowe Wrocławia toczą się dwoma torami. Pierwszy to realizacja standardowej w naszym kraju modernizacji infrastrukturalnej, deweloperskiej itp. + podejmowanie większych projektów (wielkie imprezy typu Euro, World Games, ESK itp.) na miarę pojawiających się doraźnych okazji. A drugi, to nadmiernie rozbudowane działania propagandowe, budujące rozgłos wokół Wrocławia (ale niekoniecznie markę!), które nie wynikają z autentycznych procesów i zasobów. Obie drogi rozwojowe są przestarzałe. I jako takie w dłuższej perspektywie muszą zepchnąć Wrocław na całkowite peryferia głównych trendów europejskiego rozwoju. Jedynie bowiem ośrodki, które nie tylko rozwiązują bieżące problemy, ale także są w stanie tworzyć bardziej strategiczne, wzorcotwórcze rozwiązania, i to w międzynarodowej skali – mają szanse zyskać reputację miast – liderów; miast – atrakcyjnych ośrodków rozwojowych, zdolnych wygrywać konkurencje z innymi, peryferyjnymi miastami.

Krótko: wielką potrzebą Wrocławia jest atrakcyjna wizja rozwojowa nawiązująca do współczesnych, zielonych, inteligentnych trendów rozwoju miast. I taką koncepcją może się stać WSZ. Dlaczego? Bo w praktyce zawiera w sobie głęboko sustabilny model działania miasta (eco-city).

Oto najważniejsze wymiary przejścia od obecnie (bardziej czy mniej świadomie) realizowanego modelu modernistycznego, niezrównoważonego miasta, tworzonego z myślą nade wszystko o korzyściach dla inwestorów, biznesu (biz-city) – do modelu zrównoważonego miasta, tworzonego dla mieszkańców (eco-city):

A. Nowa koncepcja zrównoważonego zagospodarowania przestrzeni

WSZ będzie oznaczać przywrócenie równowagi w zagospodarowaniu przestrzennym, ponieważ oprócz, dominujących dzisiaj, stref biznesowo–przemysłowych – powstaną różnorodne przestrzenie zielone. I one będą nieomal równie gęsto występujące jak te pierwsze.

Innym aspektem powyższego będzie przywrócenie równowagi między strefami mieszkalnymi, a strefami zieleni. Powstałe liczne zielone korytarze i łączniki zrównoważą, królujący obecnie na naszych osiedlach, betonowy krajobraz, dając mieszkańcom łatwy dostęp do stref zieleni praktycznie z każdego osiedla.

B. Skokowy rozwój terenów zieleni

– jak wspominałem powyżej, obecny poziom zazielenienia miasta jest dalece niewystarczający. Jak podają oficjalne materiały UM „Udział zieleni wysokiej (lasy, parki, zieleńce, zieleń uliczna, zieleń izolacyjna i ogrody działkowe) w powierzchni miasta Wrocławia wynosi 22%, co stanowi około 5,5 tysiąca ha”[1].  Jest u nas „26 parków, 10 lasów i 3 duże ogrody”[2]. Podczas gdy np. w Hamburgu, który jest ok. trzy razy większy od Wrocławia jest ok. 1460 parków, które zajmują blisko 40% powierzchni miasta. I owe 40% powierzchni jest dolną granicą dla miasta, które chce się rozwijać w kategoriach miasta zrównoważonego.

Budowa wielu zielonych łączników, które same będą mogły być zaliczone do kategorii parków linearnych i innych form miejskiej zieleni – będzie oznaczała, iż równoważymy zbytni rozrost powierzchni zurbanizowanych.

C. Wspaniała infrastruktura życiowa – skokowa poprawa jakości życia mieszkańców

Zieleń we Wrocławiu rozłożona jest dzisiaj bardzo nierównomiernie. Np. w dzielnicy Fabryczna jest to ok. 30 tys. ha, a na Psim Polu – 12 tys., a na Starym Mieści – 14 tys. ha. Budowa różnorodnych łączników zieleni między najważniejszymi terenami zielonym (węzłami), ale także rozwój wielu tych węzłów, będzie oznaczać wyrównywanie tego niekorzystnego dostępu do terenów zielonych. A trzeba pamiętać, że wg. wszelkich badań dzisiejsi mieszkańcy miast deklarują, że przebywanie w otoczeniu zieleni stanowi najbardziej poszukiwaną formę wypoczynku. Nawet oficjalne szacunki wskazują, że „Niedobór zieleni w tym zakresie wynosi około 1300 ha”[3]. Powstanie wysokiej jakości zielonych łączników będzie zatem oznaczało niwelowanie tej nierównowagi, oraz powstanie najbardziej pożądanej przez mieszkańców infrastruktury wypoczynkowej.

I tu kolejny aspekt przejścia od niezrównoważonego, co zrównoważonego rozwoju (od biz-city do eco-city). Bowiem mamy we Wrocławiu, z jednej strony, niezwykle drogie i profesjonalne areny dla sportu wyczynowego: Stadion Miejski, Stadion Olimpijski (modernizowany), Hala Stulecia, Hala Orbita i inne, a z drugiej dramatyczne niedostatki w zakresie infrastruktury dla rekreacji. Nie rozwijam tematu, bo wykracza on poza obecny temat. Niemniej, powstanie WSZ, a w jej ramach – wielu terenów rekreacyjnych, jak siłownie zewnętrzne, trasy biegowe itp., oznaczałoby z pewnością możliwość rozwoju nowego stylu życia mieszkańców. Od biernej fascynacji sportem, która jest wynikiem niezdrowego stylu życia – do fascynacji własną aktywnością, w zdrowym, niezwykle przyjaznym otoczeniu. To radykalnie podniosłoby komfort życia, zdrowotność i ogólnego zadowolenia (czynnik szczęścia). A to są właśnie najbardziej pożądane czynniki w ramach zrównoważonego modelu rozwoju miejskiego.

Nie bez znaczenia jest także realizacja zasady zrównoważenia społecznego, bowiem wyrównanie dostępu do publicznie dostępnej zieleni miejskiej będzie oznaczało przywrócenie zasady sprawiedliwości wewnątrz wrocławskiej społeczności. Osobnym tematem jest redukcja gentryfikacji, ale temat na osobne opracowanie.

D. Zintegrowana sieć zrównoważonej mobilności

We Wrocławiu mamy ogółem 1500 km dróg (publicznych i wewnętrznych). Mam także ok. 215 km ścieżek rowerowych. Przy czym, w przeciwieństwie do sieci dróg i ulic, często nie tworzą one spójnej sieci. Niestety, przebiegają także w znacznej części przy ruchliwych drogach, są rzadko zanurzone w zieli, przez co raczej tylko sporadycznie mogą spełniać wymagania WSZ. Natomiast w sferze zbiorowego transportu publicznego, mamy 260 km linii tramwajowych, niestety prawie w ogóle nie przebiegają po zielonych torowiskach, ani w otoczeniu zielonych korytarzy transportowych, co sprawia, ze także nie mogą być zaliczone do WSZ. Budowa zwartej, zielonej sieci komunikacyjnej, przeznaczonej dla pieszych, rowerzystów i tramwajów na zielonych torowiskach, będzie zatem oznaczała prawdziwą realizację zasad zrównoważonej mobilności, która jest dominującym trendem rozwojowym w rozwiniętych miastach świata, a do tego we wszelkich badaniach wskazywana jest jako niezwykle pilna i pożądana potrzeba mieszkańców.

E. Narzędzie redefinicji Wrocławskiej gospodarki

To wielki osobny temat. Skrótowo można powiedzieć, że powstanie WSZ zacznie budować zrównoważenie w zakresie wrocławskiego modelu gospodarczego. Oprócz rozwoju tradycyjnych przemysłów i usług – powstanie sprzyjającego klimatu społecznego dla zielonego rozwoju, a także skokowa zmiana świadomości społecznej oraz wizerunku miasta – jest doskonałym podglebiem dla rozwoju na dużą skalę zielonej gospodarki. Z pewnością WSZ zwróci na Wrocław uwagę najbardziej poszukiwanych obecnie inwestorów ze sfery wysokich technologii, co, w kolejnych etapach, może sprawić, że Wrocław stanie się centrum zielonych technologii w Polsce, a nawet w tej części Europy.

A w wymiarze lokalnym, wokół łączników WSZ będą mogły powstawać liczne małe biznesy. Od parkowych kafejek, małych restauracji typu bistro, przez wypożyczalnie rowerów, sprzętu sportowego itp. Wszystko to razem sprawi, że także w zakresie najbardziej pożądanego obecnie modelu biznesu – dokonamy skokowego rozwoju.

Reasumując, stworzenie takiej sieci będzie niejako manifestem naszego miasta. Ogłosimy światu, iż jako zbiorowość miejska – przechodzimy na wyższy poziom myślenia o mieście. Nie rozumiemy już rozwoju w kategoriach (biz-city) coraz szybszego budowania sieci dróg, transportu kołowego, dzielnic przemysłowych, handlowych i biznesowych (co, rzecz jasna, w zrównoważony sposób trzeba nadal robić), ale – jako wiodące zadanie – zaczynamy rozumieć rozwój miasta wokół tkani służącej jakości życia mieszkańców, i to sustabilnie projektowanej (eco-city).

III.

Podsumowanie – konkretne korzyści dla mieszkańców:

I.KORZYŚCI SPOŁECZNE:

  • WSZ to miejsce SPOTKAŃ – spędzania wolnego czasu, nieśpiesznych rozmów, przyglądania się mieszkańcom innych ulic, osiedli, dzielnic, wyprowadzania psa… itp. Itd. W Rynku mamy salon miasta – tu będziemy mieli „pokój relaksu” miasta.
  • Wspaniałe otoczenie dla różnych form rekreacji: od zwykłych spacerów, chodzenia z kijkami, biegania – po ćwiczenia wokół licznych zewnętrznych siłowni, amatorskie gry zespołowe itp.
  • Przewidujemy także, że wokół terenów WSZ rozkwitnie ruch miejskiego ogrodnictwa (urban farming, gardening). A dalej, wokół niego – sieć małych lokalnych targów z organiczną żywnością. Zyskamy więc okazję do rozwoju wspaniałego hobby, ale także całkiem realny dostęp – do tak obecnie deficytowej – zdrowej żywności.
  • WSZ radykalnie zmieni relacje społeczne, obecnie oparte na niesprawiedliwości w postaci nierównego dostępu do miejskiej zielni i wysokiej jakości terenów dla rekreacji, co jest przyczyną różnych społecznych patologi. Wyrównanie tego dostępu, wzrost integracji mieszkańców sprawi, że skokowo zmniejszą się patologie społeczne, strach przed nieznajomymi, anonimowość życia miejskiego.

Reasumując WSZ oferuje zaplecze do nowego typu, aktywnego, otwartego na innych, zrównoważonego modelu życia.

II. KORZYŚCI TRANSPORTOWE:

  • W sensie dosłownym powstanie nowa, zielona sieć transportowa. Dzięki niej będziemy mogli przemieszczać się po całym mieście: tanio, w zdrowy sposób, w zdrowym, pięknym otoczeniu.
  • Ta nowa sieć transportowa będzie mogła być powiązana z istniejącymi sieciami, np. siecią transportu publicznego (TP). Jeżeli zintegrujemy przystanki TP z łącznikami WSZ, będziemy mogli rozwiązywać tzw. „problem ostatniej mili”, czyli problem dogodnego docierania z węzłów TP do finalnej lokalizacji.
  • Podobnie, jeżeli zintegrujemy WSZ z siecią ulic i węzłami TP – powstaną dopiero dogodne warunki dla realizacji koncepcji park & ride (obecnie zawieszonej w próżni).

Reasumując, WSZ stworzy alternatywną infrastrukturę zrównoważonej mobilności – będzie ona rdzeniem nowego modelu zrównoważonego transportu miejskiego, który stopniowo zastąpi obecny system transportu samochodowego (brudnego, hałaśliwego, niewydolnego, wysoce niebezpiecznego). Sieć ta będzie mogła być powiązana z obecnie istniejącymi sieciami, doskonale je wspomagając.

III. KORZYŚCI MIASTOTWÓRCZE:

  • WSZ powinna wykorzystać wiele obecnie mocno zdegradowanych terenów – nieużytkowane torowiska kolejowe, tereny przyfabryczne, tereny nad rzekami, obrzeża korytarzy dla linii energetycznych itp. Ich zagospodarowanie w duchu biofilnym (dominacja natury) przywróci mieszkańcom do użytkowania ogromne tereny publiczne.
  • Wokół łączników WSZ będą powstawać lokalne zielone kafejki, miejsca sztuki miejskiej, zielone sanktuaria itp. – oznacza to powstawanie nowych węzłów organizujących miejskie życie.

Reasumując, WSZ to zarazem wielki program rewitalizacji miasta, a w innych przypadkach: program tworzenia nowego, zielonego miasta od nowa (zastępującego obecnie dominujące – betonowe, brzydkie i nieprzyjazne przestrzenie).

IV. KORZYŚCI EKOLOGICZNE:

  • Jak wiadomo, środowisko naturalne we Wrocławiu jest znacznie zdegradowane: jakość powietrza jest jedną z najgorszych w Europie. W ostatnich latach także znacznie ograniczono ilość drzew i terenów zielonych – pod budownictwo komercyjne i deweloperskie. Budowa WSZ oznacza skokową zmianę w tym zakresie. Nie tylko przybędzie ogromna ilość zieleni miejskiej, ale – co oczywiste – spowoduje to znaczne polepszenie jakości powietrza.
  • Powstanie wielkiej zielonej sieci spowoduje także znaczne zatrzymywanie wody, która obecnie, po każdej większej ulewie, zatyka studzienki kanalizacyjne, a nawet powoduje lokalne podtopienia.
  • Sieć WSZ sprawi, że w lecie uzyskamy efekt znacznego chłodzenia powietrza, mający wpływ na całe miasto. Ma to ogromne znaczenie w sytuacji wzrastania średnich temperatur w naszej części świata.
  • Kolejna niezwykle ważna korzyść – to powstanie nowych siedlisk dla wielu typów owadów (w tym: pszczół!), ptaków, małych zwierząt itp. Czyli – rozwój niezwykle ważnej bioróżnorodności. Wokół tego można także prowadzić nową politykę edukacyjną, co wiąże się z ogromna ilością korzyści w zakresie wzrostu świadomości proekologicznej Wrocławian.

Resumując, WSZ oznacza radykalną poprawę stanu środowiska naturalnego w całym mieście, a to przykłada się znacząco na jakość życia nas wszystkich.

V. KORZYŚCI ZDROWOTNE:

Przyjrzyjmy się jeszcze bardziej szczegółowym korzyściom (częściowo już omówionym):

  • Powstanie dużej sieci zielonych łączników, oznacza powstanie niezwykle mocnej zachęty (wręcz na siłę wciągającej mieszkańców) do prowadzenia aktywnego stylu życia, A to oznacza znaczną poprawę stanu naszego zdrowia.
  • Powstanie sieci transportowej oddzielonej od samochodów, czyli od wyziewów, niebezpieczeństwa wypadku, hałasów itp. – oznacza, oprócz powyższego, także powstanie infrastruktury zapewniającej niewyobrażalny obecnie komfort psychiczny, także niezwykle mocno korelujący ze stanem naszego zdrowia.

Reasumując, powstanie WSZ oznacza powstanie wspaniałej infrastruktury dla zdrowego, bezpiecznego trybu życia. A to oznacza skokową poprawę jakości naszego życia.

VI. KORZYŚCI ESTETYCZNE:

  • Przewidujemy – we współpracy z artystami – nasycanie łączników WSZ sztuką: formy przestrzenne, rzeźby kinetyczne, murale, eko-art. Itp. Wszystko to będzie oznaczało, że powstaną tereny o wielkiej wartości estetycznej, które przyczynią się znacznie do naszej wrażliwości estetycznej oraz komfortu psychicznego.
  • W innych miejscach tworzenie WSZ oznacza współpracę z designerami miejskimi, tworzącymi „designerskie” meble miejskie, ławki, gazony itp. – nastąpi znaczna poprawa jakości miejskiej przestrzeni.

Reasumując, stworzenie WSZ będzie oznaczało proces tworzenia przestrzeni publicznych nie tylko – jak obecnie – od strony „ilości” (czyli, aby w ogóle były), ale także „jakości” (czyli, aby spełniały wysokie standardy projektowe w perspektywie światowej).  Przyjemność przebywania w mieście znacznie się poprawi, a to poprawi jakość interakcji między ludźmi.  

VII. KORZYŚCI GOSPODARCZE:

  • Osobnym wielkim tematem są potencjalne korzyści ekonomiczne. Skrótowo można powiedzieć, że powstanie tak dużej miejskiej infrastruktury będzie oznaczało (o czym już pisałem) wysłanie do całego świata sygnału: kończymy z archaicznym modelem rozwoju biz-city i przechodzimy do nowej ligi: eko-city. To niewątpliwie spowoduje przyciąganie czołowych firm z sektora zielonej gospodarki do naszego miasta.
  • Ale będzie to także okazja do powstawania wielu małych działalności gospodarczych – kawiarenek, wypożyczalni sprzętu sportowego, rowerów itp.
  • Na realizację WSZ możemy przy tym uzyskać ogromne fundusze z UE, bowiem jest to zgodne z obecnymi priorytetami UE.

Reasumując, WSZ może się stać ważnym narzędziem lokalnego rozwoju ekonomicznego; szansą na nowe miejsca pracy, na wzrost dobrobytu nas wszystkich.

VIII. KORZYŚCI PROMOCYJNE:

  • Na koniec, warto poruszyć także (bez wchodzenia w szczegóły) korzyści w zakresie tworzenia lokalnej tożsamości, wyróżników miasta, co ma ogromne znaczenie promocyjne. Stworzenie po raz pierwszy w Polsce, i jako jedni z pierwszych w Europie tak znaczącej zielonej infrastruktury – będzie oznaczało stworzenie prawdziwego landmarku, czyli naszego lokalnego symbolu. A przy tym związany on będzie z najwyżej cenionymi obecnie, współczesnymi trendami rozwojowymi. To sprawia, że trudno nawet oszacować konsekwencje, jakie będzie to miało dla miasta.
  • Dla nas samych, oddolne tworzenie tak znaczącej inwestycji, wokół trendów związanych ze zrównoważonym rozwojem – będzie oznaczało stworzenie wzorca nowego rozwoju miasta. Będzie to miało także ogromne konsekwencje na przyszłość w myśleniu o mieście.

Reasumując, stworzenie WSZ oznaczać będzie stworzenie niezwykle silnego symbolu, wokół którego będzie można nabudować nową, autentyczna tożsamość Wrocławia. A to z kolei, będzie podstawa do nowej fazy promocji miasta na całym świecie. A zatem – gdy oszacujemy te wszystkie korzyści – musimy zadać sobie finalne pytanie: czy możemy sobie pozwolić, aby nie zrealizować projektu, który może mieć tak wielki, pozytywny wpływ zarówno na nasze miasto, jak i na jego mieszkańców?! Każdy, kto jest w stanie chociaż na chwilę oderwać się od bieżących problemów i spojrzeć na nasze miasto w perspektywie strategicznej – przyzna, że byłoby to krótkowzroczne i nieodpowiedzialne.

[1] Zob. artykuł Kierunki rozwoju zieleni miejskiej we Wrocławiu 

[2] Wikipedia

[3] Zob. Kierunki rozwoju zieleni miejskiej we Wrocławiu 

Podziel się opinią:
Pin Share

Comments

comments

About The Author

Innowator. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym KUL; stypendysta u prof. Leszka Kołakowskiego na University of Oxford. Ukończył także studia podyplomowe: Zarządzanie Finansami i Inwestycje Finansowe na Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu oraz Public Relations w Wyższej Szkole Bankowej we Wrocławiu. Zajmuje się filozofią miasta, architektury (w ramach think-tanku BioCity Project) oraz trendami rozwojowymi w kulturze i cywilizacji, prowadzącymi do zmiany panujących paradygmatów. Także właściciel innowacyjnej agencji konsultingu terytorialnego: Metamorphosis Innova City. W jej ramach zaprojektował i wdrożył kilkanaście innowacyjnych marek i strategii terytorialnych dla wielu polskich miast, w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju i deliberacji społecznej. Współzarządzający Fundacją Nowej Kultury. Redaktor portalu progg.eu Napisz do mnie

Related posts

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *