1. Słychać ostatnio wiele głosów, że tzw. strona demokratyczna, postępowa nie ma jasno sformułowanej wizji rozumienia świata, katalogu podstawowych wartości. Ja sam o tym mówię od lat. Napisałem kilka artykułów na ten temat. Np. –
- O co konserwosi toczą wojnę z moderosami
- Konserwosi versus moderosi, czyli dzisiejsze oprogramowanie myślowe
- Ruch progresywny „dla opornych”
- Manifest 2 – Progresywna Polska
- Na czym polega dzisiaj progresywizm?
Artykuły linkowane powyżej są nieco bardziej zaawansowane intelektualnie, jednak – jak sądzę – dość dobrze przedstawiają podstawy myślenia polskiego progresywisty (progosa) i, ogólniej, Polaka o otwartej mentalności. Bardzo proszę czytelnika o zapoznanie się z tymi artykułami.
2. W tym artykule postanowiłem jednak zrobić coś innego. Tzn. opisać światopogląd nowoczesnego, otwartego Polaka w sposób maksymalnie uproszczony, sprowadzony do absolutnych podstaw.
3. Dlaczego jest to ważne? To wynika z tezy, którą bronię w ww. artykułach:
PiS wygrywa z nowoczesną Polską – nie dlatego, że przewidział wielkie transfery socjalne (chociaż także dzięki temu). Oni wygrywają – przede wszystkim – dlatego, że przywrócili katalog tradycjonalistycznych wartości (polski, ludowy konserwatyzm). A ponieważ dodatkowo jasno go opowiedzieli, w kontekście sposobu myślenia ludzi na prowincji – mnóstwo ludzi przekonali. Wynika to także z tego, że mamy w Polsce ogromną sferę ludzi, którzy – dzięki zaniedbaniom edukacyjnym III RP – nigdy nie zrozumieli \ przyswoili idei nowoczesności, bycia obywatelem, państwa prawa. Z wielką ulgą zatem przyjęli autorytarne przesłanie narodowo-katolickie, które jest niejako genetycznym wyposażeniem wielu Polaków (nieco gorzej wykształconych).
4. Tymczasem większość ludzi po tzw. ”naszej, demokratycznej stronie” nadal zupełnie nie docenia znaczenia tej kulturowej, światopoglądowej, ideowej perspektywy. A prawda jest taka, że tylko wartości (podstawa ludzkiej tożsamości) są w stanie budzić silne emocje. I tylko one sprawiają, że ludzie mocno angażują się w daną sprawę, czasami stając się (jak w przypadku twardego jądra elektoratu PiS-u) de facto bezkrytycznymi wyznawcami podsuwanych im idei.
Dlatego, trzeba wbić sobie do głowy – póki nie przeciwstawimy przed-nowoczesnemu, ludowo-konserwatywnemu światopoglądowi PiS-u – naszego, nowoczesno-progresywnego – nie wygramy z nimi!
5. Niech moim wkładem do tego przyszłego zwycięstwa będzie poniższa charakterystyka fundamentów myślowych nowoczesnego Polaka. Poniżej, w tabeli, podaję podstawowe cechy myślenia właściwe zarówno dla podejścia zwolenników nowoczesności „mainstremowej” w Europie (tradycja postoświeceniowoa) – których nazywam moderosami (zob. moderos). Pokazuję je jako część wspólna z podejściem zwolenników nowej fazy (odnowionej) nowoczesności, która dopiero się rodzi. Nazywam ich progosami (zob. progos). A wszystko to na tle najważniejszych wymiarów światopoglądu polskiego, ludowego konserwatysty (konserwos).
Konserwos |
Moderos, Progos
|
|
| ŚWIAT | Świat jest zły, pełen „grzechu”. Trzeba w nim walczyć o przetrwanie. Stąd wywołuje zagrożenie, strach. Lepiej nic nie zmieniać, bo będzie gorzej. Nauka i rozum jest wyrazem pychy człowieka. | Świat jest pełen możliwości. Daje nadzieję.
Świat jest dynamiczny, zmienny. Dlatego pełen możliwości. Gdy wykorzystujemy wiedzę, naukę i rozum – możemy go zmieniać tak, aby wszystkim było lepiej. |
| CZŁOWIEK | Człowiek jest „z natury” niedoskonały („grzeszny”). Dlatego nie może samodzielnie decydować co jest dla niego dobre; jaką drogę ma w życiu wybrać. Nie może być wolny. Potrzebuje autorytetów, np. księży, władz.
Główne dążenie: bezpieczeństwo. |
Ludzie są – z natury – wolni i równi. Nie muszą słuchać nikogo, aby wybrać co jest dla nich dobre; jaką wersje szczęścia realizować (ale nie mogą szkodzić innym!). Ograniczają ich jednak toksyczne autorytety, stare obyczaje i tradycje – dlatego trzeba je zwalczać.
Główne dążenie: wolność, autonomia. |
| SPOŁECZEŃSTWO | Człowiek ma stałe miejsce w hierarchicznym społeczeństwie.
Nie jest on osobną jednostką. Uzyskuje tożsamość (sens) dopiero jako część szerszej wspólnoty. Najważniejsze z nich to: kościół i naród. Przy czym wspólnoty te muszą być organizowane hierarchicznie. Stąd, wiara w autokrację (demokracji naprawdę nie rozumie), konformizm, dyscyplinę. |
Człowiek jest z natury wolną jednostką. Wszyscy ludzie są równi. Na bazie tych zasad ludzie zawarli „umowę społeczną”, aby stworzyć społeczeństwo. W ciągu dziejów jednostki uczą się coraz lepiej współpracować dla wspólnego dobra.
Wiara w demokrację, indywidualność, kreatywność. Główne dążenie: świeckie społeczeństwo, oparte na wolności, równości i różnorodności. |
| POLSKA HISTORIA | Historia to dzieje narodu, kościoła i innych kluczowych grup (a nie poszczególnych ludzi). Stąd dumę wywołują dzieje narodu, ew. bohaterowie, którzy poświęcili się dla niego (najlepiej zginęli – martyrologia). Tożsamość i godność człowiek czerpie z przynależności do narodu i kościoła rozumianych jako „mistyczne” następstwo pokoleń. |
Historia to dzieje jednostek. Na szczególną pamięć zasługuję te, które walczyły o postęp i emancypację (naukowcy, działacze społeczni, polityczni, walczący o prawa człowieka, sufrażystki itp.). Człowiek nowoczesny czerpie dumę z przynależności do nowoczesnego społeczeństwa, które zostało wywalczone przez pokolenia postępowców. Ale także z tego, że Polska była przez wieki krajem tolerancji, różnorodności, pokojowego współistnienia wielu nacji. |
| OBYCZAJE | Istotą jest zabezpieczanie przed obcymi wpływami; poddanie się woli autorytetów religijnych i władzy. W centrum jest patriarchalna rodzina, święta kościelne i narodowe. Odrzuca równość płci, wolność wyboru orientacji seksualnej, prawo do aborcji, osobiste wybory co do stylu życia. |
Każdy człowiek ma prawo realizować swoją wersję szczęścia. Stąd, może wybrać model związku, w jakim chce żyć; jakie uznaje święta, religie itp. Główne hasło: żyj i pozwól żyć innym! Opowiadają się za równością płci, wolnością wyboru sposobu życia, wyboru partnerów, prawem do aborcji itp. |
| POSTAWA ŻYCIOWA | Trzymanie się tego, co dobrze znane – skierowanie ku przeszłości.
Dążenie przede wszystkim do bezpieczeństwa i zachowania własnej godności (wynikającej z przynależności do wspólnoty narodowo-religijnej). Stąd nienawiść (brak rozumienia) dla wszystkiego, co obce, inne, różnorodne itp. |
To, co dawne często ogranicza, stąd patrzenie ku przyszłości. Dążenie do maksymalnego wykorzystania szans na indywidualny (a obecnie coraz częściej) zbiorowy – rozwój. Eliminowanie wszelkich przesądów, rutyny, dawnych, zniewalających wzorców. Wprowadzanie relacji opartych na partnerstwie, porozumieniu, kooperacji. |
Jeżeli mamy zachować miejsce do życia w naszym kraju – musimy przeciwstawić konserwosom – naszą własną wizję Polski, opartej na nowoczesnym światopoglądzie! Musimy nie tylko przypomnieć sobie historię Oświecenia i nowoczesności; ale nadal ją rozwijać, dostosowując do współczesnych wyzwań.
Tylko w ten sposób stworzymy Polskę jako kraj demokratyczny, świecki, otwarty, wyedukowany, umiejący stawiać czoło współczesnym wyzwaniom, np. zmianom klimatycznym, masowym migracjom, tworzeniu lepszej jakości życia dla wszystkich Polaków.
My wszyscy musimy zdecydować, czy chcemy, aby Polska przez następne lata zmierzała w stronę najlepszych wzorców zachodnich demokracji i wykorzystywała nowe trendy w bardziej przyjaznym życiu między ludźmi i między ludźmi a naturą, czy raczej abyśmy pogrążali się w naszym odwiecznym, prowincjonalnym skansenie.
Jeżeli opowiadamy się za tym pierwszym – każdy otwarty, nowoczesny, progresywny Polak znowu staje się emisariuszem oświecenia i nowoczesności; bojownikiem o wyzwolenie człowieka z okowów ciemnoty, przesądów, zniewalających instytucji, egoizmu i bierności.
Bój o postęp ciągle trwa – a naszym głównym orężem jest światopogląd nowoczesny!
